Bodemenergie

Een duurzame manier om gebouwen te koelen en te verwarmen

Op een bepaalde diepte heeft de ondergrond een vrij constante temperatuur. Dit merk je bijvoorbeeld in grotten, waar de temperatuur constant ongeveer 10 tot 12 ºC is. Dit is koeler dan de gemiddelde zomertemperatuur en warmer dan de wintertemperatuur bovengronds. Dit verschijnsel vormt de basis voor bodemenergiesystemen, een duurzame techniek om gebouwen in de zomer te koelen en in de winter te verwarmen. Toepassing van bodemenergie kan het energieverbruik en de CO2-uitstoot voor verwarming en koeling van gebouwen met 80% verminderen.

Open en gesloten systemen

Het basisprincipe van bodemenergiesystemen is het rondpompen van (grond)water van de ondergrond naar een gebouw en vervolgens weer terug naar de ondergrond. Er zijn twee hoofdtypen bodemenergiesystemen:

• Open systemen. Deze systemen pompen grondwater op en infiltreren die weer in de bodem infiltreren na onttrekking of afgifte van warmte uit het gebouw aan het grondwater.
• Gesloten systemen. Deze systemen worden ook wel 'warmtepomp met bodemwarmtewisselaars' genoemd. Gesloten systemen pompen een vloeistof rond door een gesloten buizenstelsel dat in de ondergrond wordt aangelegd. Tijdens het transport van deze vloeistof door de ondergrond wisselt de vloeistof warmte en koude uit met de ondergrond.

Bij beide typen worden tot op een diepte van minimaal 40 à 50 meter tot maximaal 250 à 300 meter in de ondergrond geplaatst.

In de SIKB-waaier Bodemenergie vindt u een toelichting op de technieken, de wet- en regelgeving en de stappen die nodig zijn ter voorbereiding op de realisatie van een bodemenergiesysteem. Papieren exemplaren van deze waaier kunt u kosteloos bestellen bij SIKB.

Historie en trends

Bodemenergiesystemen worden sinds eind jaren tachtig van de twintigste eeuw in Nederland geplaatst. Open bodemenergiesystemen worden het meest gebruikt voor bedrijfsgebouwen. Op relatief nieuwe (of vernieuwde) bedrijventerreinen, en bij concentraties van bedrijfsgebouwen, ontstaan dan ook dichte clusters van systemen. Gesloten bodemenergiesystemen worden in Nederland vooral toegepast in de kleinere utiliteitsbouw en individuele woningen.

Het aantal open systemen in ons land neemt gestaag toe. In de periode 2014-2018 werden jaarlijks gemiddeld meer dan 300 open systemen bijgeplaatst. In die periode vertoonde het aantal bijgeplaatste gesloten systemen een sterk stijgende trend: van bijplaatsing van bijna 2.000 nieuwe systemen in 2014, tot bijplaatsing van ruim 6.500 nieuwe systemen in 2018. (Bron: CBS-rapport Hernieuwbare energie in Nederland 2018)

Vanuit de beleidsdoelen voor verduurzaming van de energievoorziening is de verwachting dat de groei van het aantal bodemenergiesystemen zich in de toekomst zal voortzetten.