Bodemenergiesystemen: BRL SIKB 11000 en protocol 11001 beschikbaar

Op 1 juli 2013 treden BRL SIKB 11000 en protocol 11001, “Ontwerp, realisatie, beheer en onderhoud van het ondergrondse deel van bodemenergieystemen” in werking. Dit betekent dat certificatie voor die activiteiten vanaf dat moment mogelijk is. Een dergelijk certificaat is nodig om de naar verwachting vanaf 1 oktober 2014 wettelijk verplichte erkenning voor deze activiteiten te kunnen verwerven. Voor het behalen van een certificaat moeten bedrijven enige doorlooptijd reserveren. Door de documenten nu al te publiceren hebben die bedrijven toch voldoende tijd om het certificaat te halen.
Zoals met alle richtlijnen en protocollen van SIKB kunt u ook BRL SIKB 11000 en protocol 11001 gratis integraal downloaden. BRL en protocol staan op deze pagina.
Waarom verplichte erkenning
Het stimuleren van bodemenergie past in het streven van de regering om het aandeel duurzame energie in de totale energiemarkt te vergroten. De tot nu toe ongereguleerde markt heeft laten zien dat, vooral door interferentie tussen dicht bij elkaar gelegen bodemenergiesystemen, het rendement van die systemen onder druk komt te staan. Dat leidt tot het kostbare verlies van energiepotentie en teleurgestelde klanten. De overheid beoogt nu de effectiviteit van de systemen te vergroten door regels te stellen via het Wijzigingsbesluit bodemenergiesystemen, dat op 1 juli 2013 in werking is getreden.
Goed renderende systemen kunnen we alleen krijgen door die te laten ontwerpen, realiseren, beheren en onderhouden door kundige en integere bedrijven. De overheid borgt dit door voor het verrichten van deze activiteiten een erkenning verplicht te stellen. Die erkenning wordt door de overheidsinstantie Bodem+ verstrekt. Concreet betekent dit dat een bedrijf dat deze activiteiten wil verrichten vanaf 1 oktober 2014 moet beschikken over een dergelijke erkenning.
Waarom deze BRL en protocol – hoe het straks werkt
De overheid gaat niet zelf bij alle bedrijven langs om te toetsen of zij kundig zijn op het gebied van bodemenergiesystemen. Deze toets wordt als het ware uitbesteed aan private certificatie-instellingen. Een bedrijf dat systemen wil ontwerpen, realiseren en/of beheren en onderhouden schakelt een certificatie-instelling in. Die instelling komt vervolgens toetsen of het bedrijf voldoet aan de door alle betrokken partijen overeengekomen toetsingscriteria. Die criteria zijn voor het ondergrondse deel van bodemenergiesystemen vastgelegd in BRL SIKB 11000 (algemene kwaliteitscriteria) en protocol 11001 (technische uitvoeringscriteria). Als de certificatie-instelling vindt dat het bedrijf aan deze criteria voldoet geeft het een certificaat af. Het bedrijf vraagt vervolgens een erkenning aan bij de overheid (Bodem+) en stuurt het certificaat met die aanvraag mee. Voor Bodem+ vormt het certificaat dan, samen met een zelf uit te voeren toets op de integriteit, de basis voor de af te geven erkenning.
Voor bedrijven die werken aan het bovengrondse deel van bodemenergiesystemen gelden criteria vastgelegd in BRL SIKB 6000-21, opgesteld door de Stichting KBI, en in diverse ISSO-publicaties.
Blijvende kwaliteit
De erkenning is in principe geldig voor onbeperkte tijd. Het is echter in ieders belang dat een erkend bedrijf ook door de jaren heen goed en integer blijft werken. Voor de check op het goed werken komt de certificatie-instelling minimaal een keer per jaar toetsen of het bedrijf blijvend aan de criteria voldoet. De certificatie-instelling wijst het bedrijf daarbij op de punten waarop het bedrijf op dat moment niet voldoet. Het bedrijf krijgt dan een bepaalde tijd om deze zaken recht te zetten. Bij echt ernstige gebreken die structureel zijn kan als uiterste sanctie het certificaat worden ingetrokken, waarmee ook de grondslag onder de erkenning vervalt. Toezichthouders van het bevoegde gezag (gemeente of provincie en Inspectie) kunnen, vooral voor de check op het integer werken, zelf ook controles uitvoeren en zo nodig direct ingrijpen via de erkenning van het bedrijf. Dit borgt de waarde van de erkenning van bedrijven die te goeder trouw kwaliteit blijven leveren.
Aan welke criteria te voldoen
In BRL SIKB 11000 vindt u de criteria die de interne kwaliteit binnen uw bedrijf moeten borgen. Denkt u daarbij aan eisen aan opdrachtvorming, personeel, uit te voeren interne audits en het gebruik van het keurmerk dat u mag voeren. Ook regelt de beoordelingsrichtlijn de werkwijze van de certificatie-instelling, bijvoorbeeld de auditfrequentie.
De technische uitvoeringscriteria zijn in protocol 11001 verdeeld over vier hoofdstukken. Elk van deze hoofdstukken geeft de criteria voor een van de op het certificaat te vermelden scopes: 1) ontwerp, 2) detailengineering, 3) realisatie en 4) beheer en onderhoud. Binnen elk hoofdstuk zijn de eisen aan open en gesloten systemen grotendeels apart weergegeven. Op deze manier is certificatie mogelijk op maximaal 4 x 2 = 8 scopes.
Denkt u bij de criteria aan het ontwerp bijvoorbeeld aan eisen aan het uit te voeren geohydrologisch onderzoek, het opstellen van de bronconfiguratie en aan effectberekeningen. Ook zijn er eisen aan de met andere betrokken partijen uit te wisselen informatie.
Criteria aan detailengineering gaan bijvoorbeeld over het ontwerp van en het materiaal voor het hydraulisch circuit, over de regeling en over het verslag van de hele ontwerpfase.
Naast uitvoeringseisen zijn er voor wat betreft de realisatie ook criteria voor de regeling en monitoring voor onderhoud en beheer.
Tot slot zijn er criteria voor beheer en voor preventief en correctief onderhoud.
Samenvatting – wat te doen
U wilt met uw bedrijf een certificaat halen voor het werken aan bodemenergiesystemen. Welke stappen neemt u dan?
Allereerst is het goed om u te realiseren dat er verschillende scopes zijn (de hierboven genoemde acht scopes) die op uw certificaat vermeld kunnen worden. Welke van deze scopes u op uw certificaat moet hebben hangt af van de door uw bedrijf verrichte werkzaamheden. U bakent dus eerst af welke werkzaamheden uw bedrijf verricht. Is dit beperkt tot het bovengrondse deel van installaties voor bodemenergie dan zijn BRL SIKB 11000 en protocol voor u niet relevant. Werkt u (ook) aan het ondergrondse deel, dan wel. U neemt dan BRL SIKB 11000 en protocol 11001 door en stelt vast wat u nog moet veranderen om aan de criteria te voldoen. Vervolgens voert u de nodige maatregelen door, totdat u er zelf van overtuigd bent dat u aan de criteria voldoet. Het is daarbij aan te bevelen prioriteit te geven aan maatregelen die mogelijk meer tijd nemen, zoals het volgen van cursussen en het afleggen van examens door medewerkers.
U vraagt offertes aan bij de tot dit schema toegelaten certificatie-instellingen, waarbij u aangeeft welke scope of scopes u op het certificaat vermeld wilt zien. De toegelaten certificatie-instellingen zijn (op alfabetische volgorde) Alfa (contactpersoon Maartje Glorie), Eerland (contactpersoon Egon Eerland), Kiwa (contactpersoon Jan Keijzer) en SGS Intron (contactpersoon Bas van Oosten). Vervolgens verstrekt u op basis van uw eigen beoordeling opdracht aan een van hen. Samen met de certificatie-instelling stelt u een plan van aanpak op. De certificatie-instelling komt dan langs, op kantoor en op een of meer uitvoeringslocaties, en stelt vast wat u nog moet veranderen om aan de criteria te voldoen. Vervolgens voert u de nodige maatregelen door. Op het moment dat dit naar het oordeel van de certificatie-instelling in orde is geeft die voor uw bedrijf een certificaat af. De totale doorlooptijd van dit traject bedraagt enkele maanden.
De laatste stap is het aanvragen van erkenning bij Bodem+, waarbij u het certificaat bij de aanvraag meestuurt. De behandeling van uw aanvraag duurt maximaal acht weken.
Samenvatting - belangrijke data
1 juli 2013: Wijzigingsbesluit bodemenergiesystemen in werking.
1 juli 2013: BRL SIKB 11000 en protocol 11001 gepubliceerd, certificatie op basis van deze documenten is mogelijk. Aanbeveling is om zo snel mogelijk met dat traject te beginnen.
najaar 2013: BRL SIKB 6000-21 gepubliceerd, certificatie op basis van dit document, in combinatie met de eerder gepubliceerde ISSO publicaties, is mogelijk.
1 oktober 2013: verplichting tot erkenning wordt aan het Wijzigingsbesluit toegevoegd, met een overgangstermijn van een jaar.
1 augustus 2014: uiterste datum voor aanvragen erkenning voor bedrijven die tijdig over die erkenning willen beschikken.
1 oktober 2014: werken aan installaties voor bodemenergie mag alleen nog met de vereiste erkenning.
Meer informatie
Ik nodig u hierbij ook alvast uit voor de in het najaar door SIKB, KBI en BodemenergieNL, met medewerking van Bodem+, over dit onderwerp te organiseren kennis- en informatiebijeenkomsten. Meer algemene informatie hierover volgt begin september. Houdt u deze website en die van KBI, BodemenergieNL en Bodem+ in de gaten.
Voor meer informatie over dit onderwerp kunt u ook kijken in het dossier Bodemenergie of contact opnemen met Arthur de Groof (email arthur.degroof@sikb.nl, tel 06 511 50 696).